جهت‌يابي به معناي پيدا نمودن جهت‌هاي اصلي و فرعي روي زمين است. جهات اصلي و فرعي به ترتيب زير است: الف) جهات اصلي: شمال جنوب مشرق (خاور) مغرب (باختر) ب) جهات فرعي: شمال شرقي (شمال خاوري) شمال غربي (شمال باختري) جنوب شرقي (جنوب باختري) جنوب غربي (جنوب باختري) انواع جهت‌يابي در روز بهترين روش براي جهت‌يابي در روز و شب استفاده از قطب‌نما مي‌باشد. اما روشهايي مرسوم است كه بدون استفاده از قطب‌نما نيز مي‌توان جهت‌ها را بصورت تقريبي بدست آورد. بايد توجه داشت كه روشهاي مذكور فقط در نيمكره‌ي شمالي زمين كاربرد دارند و در نيمكره‌ي جنوبي زمين از روشهاي ديگري استفاده مي‌گردد. مهمترين روش‌هاي جهت‌يابي در روز به اين شرح مي‌باشد: 1) بوسيله‌ي حركت ظاهري خورشيد خورشيد همواره از مشرق طلوع كرده و در مغرب غروب مي‌كند. هنگام ظهر شرعي كه خورشيد در وسط آسمان مي‌باشد دقيقاً رو به جنوب قرار گرفته و سايه اجسام در آن موقع رو به شمال است. 2) بوسيله خورشيد و سايه اجسام در اين روش شاخصي مانند چوب و.. را كاملاً عمود در زمين فرو كرده و قسمت سر سايه تشكيل شده را روي زمين علامت بزنيد (براي مثال با گذاردن سنگ). پس از گذشت 10 الي 15 دقيقه محل سايه تغيير مي‌كند و سايه دوم را نيز مانند سايه اول علامت‌گذاري نماييد. اكنون اگر پاي چپ را پشت علامت اول و پاي راست را پشت علامت دوم بگذاريد رو به رو جهت شمال مي‌باشد، بعبارتي ديگر اگر دو علامت زده شده را توسط خط صافي به يكديگر متصل كنيد عمود منصف آن جهت شمال مي‌باشد. نكته مهم اين است كه اگر اينكار را در مدت زمان نزديك به ظهر شرعي انجام دهيد جهت تقريبي شمال را نشان مي‌دهد. 3) بوسيله خورشيد و ساعت مچي اگر ساعت روي وقت صحيح محلي تنظيم شده باشد و عقربه ساعت‌‌شمار را دقيقاً رو به سمت خورشيد بگيريد (طوريكه كه سايه عقربه زير آن باشد) نيمساز زاويه عقربه ساعت‌شمار با عدد 12 رو به جهت جنوب است. در اين روش از صبح تا ظهر از نيمدايره‌ي چپ ساعت و از ظهر تا عصر از نيم‌دايره‌ي راست ساعت (عقربه ساعت شمار نسبت به عدد 12) استفاده نمود. لازم بذكر است كه ساعت 12 ظهر عقربه ساعت‌شمار رو به جنوب مي‌باشد. با ساعت كامپيوتري هم مي‌توان ابتدا شكل ساعت عقربه‌اي را رسم و با شكل رسم شده جهت‌‌يابي كرد. پيدا كردن وقت از روي جهت‌يابي اگر جهات معلوم باشند مي‌توان ساعت تقريبي را پيدا نمود. براي انجام اين كار بايد دايره‌اي را روي زمين مسطح رسم كرده و جهات اصلي را روي آن مشخص نمود، سپس جهت شرقي قوس را عدد 18، جهت غربي قوس را عدد 6، و جهت شمالي قوس را عدد 12 شماره‌گذاري نمود. حال در اين نيم‌دايره اعداد بين 6 تا 12 و 12 تا 18 را بطور كاملاً مساي رسم كرد. اكنون اگر چوبي را دقيقاً در مركز دايره فرو ببريد سايه‌ي آن روي هر عدد ساعت تقريبي را نشان مي‌دهد. انواع جهت‌يابي در شب به كمك ستارگان و ماه مي‌توان در شب جهت‌يابي نمود كه البته بهترين روش بوسيله‌ي ستاره‌ي قطبي است. الف-به كمك ستارگان 1)    بوسيله‌ي ستاره قطبي براي ديدن ستاره‌ي قطبي در آسمان شب ابتدا بايستي ستارگان دب‌اكبر يا ستارگان ذات الكرسي را پيدا نمود. ستاره دب اكبر (خرس بزرگ، هفت برادران و ملاقه‌اي از ديگر اسامي اين مجموعه ستاره مي‌باشد) مجموعه‌ي هفت ستاره بوده كه به شكل ملاقه درآسمان ديده مي‌شوند. اگر فاصله دو ستاره لبه‌ي آبريز ملاقه را يك برابر در نظر گرفته و آن را پنج برابر كنيد به ستاره‌اي مي‌رسيد كه نسبت به ستارگان اطراف خود پر نورتر است. اين ستاره‌ي قطبي بوده و دقيقاً بالاي قطب شمال است. تقريباً قرينه‌ي ستاره‌ي قطبي با دب‌اكبر ستارگان ذات الكرسي كه به ام دبليو (مجموع پنج ستاره كه به دليل چرخش در آسمان شبيه M و گاهي اوقات W است) هم مي‌گويند بوده و اگر ستاره‌ي وسط حرف لاتين (M يا W) در مسير مستقيم فاصله بين دو ستاره را پنج برابر بنماييد به ستاره‌ي قطبي مي‌رسيد. 2)    بوسيله ستارگان صليب جنوبي مجموعه‌ي شش ستاره كه بنام‌هاي مجموعه ستارگان بادبادكي يا علامت سوال هم معروف هستند، اگر پايه‌ي صليب (دم بادبادك) را توسط يك خط فرضي به طرف زمين ادامه دهيد به هر جاي خط افق كه رسيد آن نقطه جهت جنوب است. 3)    بوسيله ستارگان خوشه‌ي پروين در مجموعه ستارگان خوشه‌ي پروين حدود 10 الي 15 ستاره آن به شكل خوشه‌ي انگور در آسمان ديده مي‌شوند كه دم خوشه جهت مشرق را نشان مي‌دهد (بايد امتداد دم را تا خط افق به صورت فرضي رسم كرد). 4)    بوسيله كهكشان راه شيري قسمت پهن‌تر راه شيري جهت غرب و قسمت نازك‌تر آن جهت شرق را نشان مي‌دهد و در ساعت‌هاي آخر شب قسمت پهن به جهت مغرب كشيده مي‌شود.   ب- به كمك ماه در نيمه‌ي اول ماه‌هاي قمري قوس خارجي ماه جهت مغرب و در نيمه دوم ماه‌هاي قمري قوس خارجي جهت مشرق را نشان مي‌دهد. براي مشخص كردن نيمه‌ي اول يا دوم ماه‌هاي قمري مي‌توان دو سر قوس را توسط خط فرضي به هم وصل كرد و خط فرضي را به سمت زمين ادامه داد، اگر حرف P مشخص شود در نيمه‌ي اول و اگر حرف q مشخص شود در نيمه‌ي دوم ماه قمري قرار داريم. روشهاي اضطراي جهت‌يابي اين روش‌ها برخي اوقات جهت صحيح را نشان نمي‌دهند و فقط در مواقع اضطراري كه قطب‌نما نباشد و از روي نور خورشيد يا ستارگان و ماه نتوان جهت‌يابي كرد از آنها استفاده ‌مي‌شود (روش‌هاي مذكور در نيمكره‌ي شمالي زمين كاربرد دارند): 1)  اگر مقطع درختي بريده شود، دواير متحدالمركز آن كه نشانه‌ي عمر درخت مي‌باشد در جهت شمال بهم نزديكتر است. 2)  با نگاه كردن به چهار طرف يك ساختمان يك طرف آن رطوبت بيشتري داشته و آثار خاك ريختگي دارد. آن طرف جهت شمال است. 3)    در قبرستان مسلمين اگر به سنگ قبري دقت شود، جهت نوشته‌هاي روي سنگ سمت قبله را نشان مي‌دهد. 4)    در مساجد مسلمين محراب سمت قبله است (براي مثال قبله در شهر شيراز جهت جنوب غربي است).